Naar een win-win-win, voor stadgenoot, -gast én -groen*

Opmerkingen vooraf

• * Stad = Nijmegen
• Dit project is in ontwikkeling. Van tijd tot tijd worden de ideeën herzien en/of aangevuld, en worden de laatste ontwikkelingen en nieuwste plannen geüpdatet [ja, zo schrijf je dat volgens de nieuwste Dikke van Dale]. De voornaamste laatste wijzigingen worden gemarkeerd weergegeven.
• Meest recente update: 1 november 2015.

Inhoud

• Aanleiding
• DUS… het idee!
• Doelen en positieve effecten
• Uitdagingen (en mogelijke oplossingen!)
• Alternatieve scenario’s
• Het laatste nieuws, de nieuwste plannen!

Aanleiding 

• De noodopvang van 3000 vluchtelingen (hierna: gasten) in noodopvanglocatie Heumensoord. En mijn sterke drive deze situatie, die zowel voor de bewoners van deze locatie als voor Nijmegenaren (in het bijzonder de bewoners van de nabijgelegen woonwijken haar moeilijkheden en risico’s kent), íetwat te verlichten. Hopelijk samen met andere betrokken Nijmegenaren!
• Tijdens een recentelijke bijeenkomst van burgerinitiatief Welcome to Nijmegen passeerde in een presentatie een breed scala aan aangeboden hulp. Eén van de laatste sheets eindigde met de vraag: “wat blijft er liggen?” Mijn idee haakt hier in feite wel heel letterlijk op in. Een antwoord, míjn antwoord, hierop is namelijk: vermoedelijk flink wat zwerfafval.
• In en rondom Heumensoord zelf, wellicht ook in de aangrenzende wijk Brakkenstein.
• Naar (mijn) verwachting vormen recycling/zwerfafval/gescheiden inzameling, in feite zelfs milieu in het algemeen, nu niet bepaald vooraanstaande thema’s in een door oorlog verscheurd land als Syrië (noch in de andere dito problematische herkomstlanden). En daarmee geen werkelijke zorg voor mensen wiens bestaan zo volledig op de kop is gezet.
• Kortom: vervuiling van het gebied (notabene een geweldig mooi natuurgebied, mét daaraan grenzend een dichtbevolkte woonwijk, vormt een heel reëel risico van de noodopvang.
• Én een bron van zorg, onrust en zelfs ronduit weerstand en verzet onder de lokale bevolking tegen die noodopvang, en/of tegen buitenlandse gasten in het algemeen.
• Letterlijk niet meer dan twee uur nadat ik dit projectvoorstel digitaal aan Welcome to Nijmegen verzond (23 september), las ik de woorden “zooitje” en “vuilnisbelt” in de krant. Tegenstanders van de opvang zullen vervuiling van de omgeving aangrijpen om meer achterban te creëren en “twijfelaars” naar hun kant over te trekken.
• Mijns inziens is het zaak, voor nu en voor later, te voorkomen dat negatieve vooroordelen en stigma’s ten aanzien van buitenlanders bevestigd worden. Die verpesten niet alleen het huidige sociale klimaat maar belemmeren ook in de toekomst de integratie van buitenlandse bevolkingsgroepen. Wie wil zijn of haar best doen te participeren in een samenleving die hem of haar zo duidelijk niet in die samenleving wenst?!

DUS…. Het idee!

• Stadgenoten en -gasten zorgen gezamenlijk voor een zwerfafval-vrij Heumensoord en Brakkenstein, en wellicht ook elders in Nijmegen. Gaan samen in groepjes (zowel volwassenen als kinderen) het bos, de wijk, het park, de stad en de uiterwaarden in. [Uitdaging 1]
• Belangrijk aspect hierbij: laten zich ook aan de lokale bevolking zien!
• Het verzamelde afval wordt niet alleen gesorteerd/gescheiden, maar van het bruikbare goed maken de gasten samen met Nijmegenaren een “kunstwerk”, als symbool voor hun eerste opvang hier, die in harmonie met de lokale bevolking én de natuur verliep. Als “geschenk” aan Nijmegen. [uitdaging 2]

Globaal valt de actie in de volgende fasen uiteen:

1. Uitwerking van het plan, mobilisering deelnemers en supporters onder Nijmeegse bevolking en organisaties
2. Bewustwording van/voorlichting over de afvalproblematiek en kweken van waardering voor de (natuurlijke) omgeving van Nijmegen (en/of voor de Nederlandse cultuur; zie verderop!)
3. Werving van deelname onder de gasten, zowel volwassenen als kinderen
4. Opruimen zwerfafval
5. Sorteren van het zwerfafval, schoonmaken van het bruikbare afval
6. Ontwerpen en bouwen van het object/de objecten
7. “Overdracht/huldiging/plaatsing” van het object

Doelen en positieve effecten

• Nuttige dagbesteding voor de gasten; zij doen iets terug voor de samenleving die hen opvangt.
• Interactie en uitwisseling stadgenoten en -gasten creëert wederzijds respect en begrip
• Vermindert een bron van (reële) zorg onder de lokale bevolking, en een bron van (onfatsoenlijk) verzet en onbegrip onder de groeiende groep tegenstanders van de noodopvang.
• Draagt daarentegen juist bij aan ontkrachting van vooroordelen en een positiever imago van de gasten. Zij laten respect voor de nieuwe omgeving zien, en zich ook te willen inzetten om iets terug te geven “in ruil voor” de opvang en andere inspanningen van de Nijmeegse bevolking.
• Educatief: brengt Nederlandse waarden en normen (zouden in feite universele waarden en normen moeten zijn) over t.a.v. de omgang met onze planeet.
• Bevordert ook aldus de integratie van de gasten en daarmee een beter toekomstig samenleven.
• Gasten leren Nijmegen/de “verschillende omgevingen” (bos, park, woonwijk, stad, waalstrand) een beetje kennen, wat hun zelfstandig functioneren bevordert.
• Zwerfafval verzamelen en daar vervolgens iets moois van maken verzet de gedachten van de gasten, en brengt wat rust “in de tent” – letterlijk!
• In de natuur, en gewoon in de open lucht, zijn = altijd goed, voor lichaam en geest!
• Bevordert creativiteit.
• Ook niet onbelangrijk: lage kosten! Tijd, vuilniszakken, gereedschappen, enthousiasme; in principe is niet méér nodig.
• En, last but not least: milieu “ontlasting”. Want hoe dan ook vormt opvanglocatie Heumensoord natuurlijk een belasting op de natuurlijke omgeving van Nijmegen. Maar op deze manier wordt meer dan strikt noodzakelijk [!] voorkomen. En als er ook buiten Heumensoord opgeruimd wordt, wordt er zelfs weer een stukje teruggewonnen, en levert deze actie misschien zelfs wel een bijdrage aan de leefbaarheid van Nijmegen e.o.! (En dát moet op haar beurt toch een heel wat betere start zijn voor de vluchtelingen die hier blijven wonen dan hun vermeende nadelige invloed op de samenleving!)

Uitdagingen (en mogelijke oplossingen!)

• Lokale mensen die hieraan willen meewerken zijn ongetwijfeld wel te vinden (in de laatste jaren zijn meerdere lokale opruiminitiatieven opgekomen; in 2012 was ikzelf initiator van de eendaagse, zogenaamde Keep It Clean Day Nijmegen). De uitdaging is wellicht vooral de gasten hiertoe bereid te krijgen. Juist omdat ze dus wel “anders aan hun hoofd” hebben en daarmee, en mogelijk door het ontbreken van voorlichting in het herkomstland, mogelijk minder dan wij hier het nut van zwerfafval ruimen/recyclen/scheiden e.d.. Zich in eerste instantie misschien zelfs wel “gebruikt” kunnen voelen als wij met dit idee komen. Echter.. met voorlichting/bewustwording van de positieve gevolgen/effecten (en wellicht nog andere incentives?) moet deze uitdaging in een kracht om te zetten zijn!
  • Algemene voorlichting over de zwerfafvalproblematiek door een professionele organisatie als SchoonNederland of Natuurlijk Schoon?
  • Een excursie door of andere activiteit in het bos, aan het begin van het project (en (mede)georganiseerd door Natuurmonumenten die het gebied in beheer heeft?), zal ongetwijfeld bijdragen aan (meer) waardering voor de natuur. Vanuit hetzelfde idee kan ook gedacht worden aan een struinexcursie langs de Waal.
  • Een rondleiding bij de milieustraat/door de DAR?
  • En om ook in de regenachtigere en koudere periodes animo te kweken: sponsoring in de vorm van regenjassen, handschoenen/sjaals/mutsen en/of fleece vesten?
  • Misschien niet het meest milieu-educatief, maar.. wél bijdragend aan begrip ván en vóór de Nederlandse cultuur en samenleving, én ter stimulans om in betreffende omgeving de grijper ter hand te nemen: een 2€-Hema-ontbijtje voorafgaand aan een opruimactie downtown (arbeidsvitaminen!)? Een kop koffie aan de Waal? Een stukje appeltaart, en rondgang door de kinderboerderij de Goffert? Een warme chocolademelk met slagroom bij Oortjeshekken? Rondleiding door de Honig?

• Het (gewenste) eindresultaat moet wél een waardig kunstwerk/object worden. Geen verzameling rotzooi bij elkaar maar iets dat écht opzien baart, en bewondering scoort. Denk aan de petflessen-wereldbol van Stichting Klean, of de plastic whale – dat niet alleen kúnstig gemaakt is maar ook nog eens práktisch van nut is overigens. Wel belangrijk dat het een object wordt dat ook echt van de gasten is; iets waar zij zelf heel nadrukkelijk een “stem” in hebben gehad, en waar hun verhaal in terug te zien is. Met inschakeling van kunstenaars en andere creatievelingen, ingenieurs, handige mensen moet ook deze uitdaging niet al te moeilijk te lijf gegaan kunnen worden, en in feite juist deelname stimuleren! (Zie echter ook bij “alternatieve scenario’s”)

• De doorstroom van de bewoners van opvanglocatie Heumensoord: die maakt het misschien moeilijk om daadwerkelijk tot dat “waardige object” te komen, simpelweg vanwege tijdgebrek? Anderzijds.. vormt tijd in feite niet meer dan een randvoorwaarde om bij het uitdenken van het idee rekening mee te houden?
  • (Stel dat mensen gemiddeld twee maanden blijven. Eerste maand om bij te komen. Dan een maand onder andere hiermee aan de slag. Als elke groepje nu een eindproduct maakt dat zowel een op zich staand object als een aanvulling op de eindproducten van andere groepjes is, krijg je dus een verzameling objecten die zowel zelfstandig en verspreid als gezamenlijk ergens geëxposeerd kunnen worden.
  • Een belangrijke vraag is dus of er vooraf íets te zeggen is over de periode dat de vluchtelingen in Heumensoord verblijven. De meest recente berichten spreken van minimaal enkele maanden, maar gezien de voortdurende mate van onzekerheid omtrent het verdere verloop van de noodopvang en “vluchtelingencrisis” in het algemeen is het wellicht moeilijk een actieproces te plannen.

• Wat mag en kan op het terrein Heumensoord zelf aan activiteiten ondernomen worden? Dit is een kwestie die in handen ligt van Stip ism COA; zij inventariseren het aanbod vrijwilligers en burgerinitiatieven, proberen hierin verbindingen te leggen, en op basis vanuit de behoeften ter Heumensoord een activiteitenprogramma tot stand te brengen. Vanuit COA is daarmee allereerst groen licht te verkrijgen. Vragen die hierbij bovendien mogelijk relevant kunnen zijn zijn: zijn er bepaalde vergunningen en/of verzekeringen nodig? Wie mogen het terrein op? Is er ruimte beschikbaar voor de opslag en het schoonmaken van het verzamelde afval, en voor de creatieve verwerking daarvan? Wat moet zelf (“extern”) georganiseerd cq geregeld worden, en welke facilitaire ondersteuning is vanuit COA mogelijk? 

Alternatieve scenario’s

Op basis van bovenstaande overwegingen, ervaringen en bedenkingen is een aantal alternatieve uitvoeringen denkbaar:

• In plaats van een project op te zetten waarbij individuele vluchtelingen alle verschillende fasen doorlopen kunnen de verschillende onderdelen van het voorgestelde traject wellicht ook náást elkaar georganiseerd worden (ofwel: zwerfafval opruimen gelijktijdig met recreëren).

• In plaats van een “kunstobject” van zwerfafval te willen maken tenminste een gezellige en re-creatieve middag (in de dubbele zin des woords!) te organiseren (of meerdere middagen, uiteraard). Een recycle workshop dus, zowel met de volwassenen als kinderen (ter beeldvorming, zie hier mijn eigen ervaringen in deze). En laat ons het mes dan ook daarbij aan twee kanten snijden door producten te laten maken die een beetje kleur en sfeer in noodlocatie Heumensoord brengen (en wellicht nog gebruiksnut hebben ook)!

• 

  

  

  

  

  

  Nieuwste toevoeging, dd 01-11-2015: een alternatieve uitvoering die gezien de huidige context (nu herfst en zo de winter voor de boeg, recente komst cq pas korte verblijf van vluchtelingen die al een barre tocht achter de rug hebben, het nog altijd in opbouw zijn van de noodlocatie zelf, het zich nog ontwikkelende activiteitenprogramma door COA) meer (de meeste?!) kans van slagen lijkt te hebben is om éérst met de recycle workshops te beginnen (niet van zelf-verzameld zwerfafval dus, maar wél van materialen die anderszins de afvalbak in verdwijnen), ipv de Heumensoord bewoners “gelijk” tot afval-opruimen te willen mobiliseren. Deze recycle workshops vormen niet alleen een gezellig en ontspannen(d) tijdverdrijf (met bovendien woondecoratie en/of praktisch nut als eindproducten, zie ook 3a), maar dienen ook een educatief doel (voorlichting over de [zwerf]afvalproblematiek). En deze recreatieve en educatieve waarde bieden tezamen dan een betere basis om straks, in het voorjaar, de grijper ter hand te willen nemen.
  * Deze eindproducten kunnen qua sfeer leuk aansluiten bij de naderende decembermaand. En in dat licht is het natuurlijk óók leuk om cadeautjes te laten maken, voor de eigen dierbaren, of misschien zelfs wel ter verkoop cq fondsenwerving voor de aanschaf van zaken ter verhoging van de levenskwaliteit ter Heumensoord!?
      * Volgens recente berichten zullen leerplichtige kinderen mogelijk een onderwijsprogramma bij scholen in de omgeving gaan volgen. Dat biedt de kans hier voor gemengde groepen kinderen recycle workshops te organiseren, wat een meerwaarde heeft boven workshops uitsluitend voor kinderen van Heumensoord.

Het laatste nieuws, de nieuwste plannen!

Week 39

• Het idee is voorgelegd aan Welcome to Nijmegen en Noodopvang Stip Nijmegen, die respectievelijk een ondersteunende en coördinerende rol spelen in het vrijwilligersaanbod. Van Stip wordt niet op de heel korte termijn een reactie verwacht door de grote hoeveelheid aanmeldingen die in de afgelopen tijd bij varia organisaties zijn gedaan. Maar stilstaan is achteruit gaan. Vandaar dat ik niet eerst op een reactie wacht maar dit idee alvast her en der wil gaan “toetsen”. Enerzijds gericht op de vraag of dit idee inhoudelijk een geschikt en haalbaar project lijkt te zijn, anderzijds ter inventarisatie van het animo om een actieve rol in de organisatie en uitvoering te spelen. Daartoe zal ik ook de contacten van de eerdere eigen zwerfafvalactie aangehaald en een aantal huidige opruimclubs benaderen. Maar.. al het constructieve meedenken is welkom! Dus heb jij een mening over dit voorstel? Tips met betrekking tot de opzet en/of uitvoering, interessante contacten? Laat het me weten!

Week 40

• Toch al een reactie vanuit Stip (Nathalie van der Veeken), die het een “mooi plan!” vindt en het gaat voorleggen aan het COA. Tipt contact op te nemen met Natuurmonumenten omdat deze Heumensoord pacht (boswachter heet Klaas Jan Mulder). Mocht er tzt een tolk nodig zijn, moet ik dat laten weten, kijkt zij wat zij kan doen.
• Welcome to Nijmegen laat weten dat er “dingen bij zitten waar zij wel wat mee kunnen” en zegt toe hier zsm meer over te laten weten.
• Eerste contact met Dhr. Michiel Bosch van Heumensoord. Noemt het een “sympathiek idee”, alhoewel hij ook benadrukt dat er “achter de schermen” vaak nog meer zaken geregeld moeten worden dan gedacht (verzekeringen, Rode Kruis?). Als de vraag is om medewerking aan een activiteit te verlenen, staat Natuurmonumenten hier vermoedelijk positief tegenover. Dit werkvoorstel dd 28-09 naar hen opgestuurd ter nadere info, en feedback.

Week 41 tm 43

• Diverse mogelijke “medestanders” benaderd (allereerst verschillende lokale “zwerfafval-clubs” – KICD Nijmegen, SVZO, Actie Schone Waal/Walk of Wisdom, Actie Mooi Goffertpark
• Meegedaan met opruimactie van Mooi Goffertpark, tegelijkertijd plan uitgelegd en ideeën uitgewisseld. Deelneemsters aan Mooi Goffertpark zeker bereid tot deelname aan van Nood naar Deugd.

Week 44

• Contact met COA gelegd (allereerst omwille van project Let’s (Hand)Work Together), heeft laten weten enthousiast over plan Van Nood naar Deugd te zijn en hier idd wel werk van te willen (laten) maken; echter, komende tijd ligt prioriteit bij bestendiging vh dagelijkse programma van al in gang gezette activiteiten en initiatieven. Wel mogelijk op korte termijn het laatst bedachte alternatieve scenario (zie hiervoor) voor te leggen.
• Vanuit de “particuliere hoek” varia toezeggingen tot support/deelname (nadrukkelijk niet alleen van persoonlijk bekenden, ook van mensen die via via over dit plan hebben vernomen. Ofwel: her en der wordt het plan spontaan opgepikt.)

Vervolgacties

• Bespreking COA van laatste ideeën en mogelijke uitvoeringen (eind week 45)
• Indienen van het idee bij Groen Verbindt (via wijkmanagers)
• Update aan geïnteresseerden rondsturen

Kortom: wordt vervolgd, mogelijk tot contacts, en voor nu: met energieke en opgeruimde groet!

Marisha